Anatomia rewolucji. Narodziny ruchu społecznego „Solidarność” w 1980 roku, Tomasz Kozłowski

Anatomia rewolucji. Narodziny ruchu społecznego „Solidarność” w 1980 roku, Tomasz Kozłowski

To prezentacja historii oraz mechanizmów powstawania Niezależnego Samorządnego Związku zawodowego „Solidarność” w 1980 r.                                                                        W kolejnych rozdziałach przedstawiony jest proces pojawienia się fali strajkowej oraz jej wpływ na narodziny ruchu społecznego. Założeniem badawczym jest pytanie o kształt mobilizacji. W pracy został zrekonstruowany proces zawiązywania się protestów oraz ich dyfuzji, czy to w pojedynczym zakładzie, czy też później, w całym regionie. Opisano rolę, jaką w tym procesie pełniły organizacje koordynujące działania strajkowe (Międzyzakładowe Komitety Strajkowego) oraz nowotworzony obieg informacji obejmujący wydawane przez strajkujących gazetki i ulotki. Odtworzenie procesu rozprzestrzeniania informacji oraz ocena jego wpływu na tempo i skalę mobilizacji jest jednym z kluczowych tematów książki. Analizę przeprowadzono w oparciu o materiały wytworzone przez samych strajkujących, jak również raporty pochodzące z archiwum dawnego aparatu represji oraz partii komunistycznej.

Spis treści
Wstęp . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8

1. Rewolucja „Solidarności” . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15
Rewolucja – ewolucja pojęcia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15
Ruch społeczny jako motor rewolucji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 20
Rewolucja – w poszukiwaniu definicji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 23
Rewolucje bez przemocy? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 26
Hybrydowa rewolucja . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 32

2. Narodziny „Solidarności” . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 36
Początek . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 36
Strajk w Stoczni im. Lenina (14–16 sierpnia 1980 r.) . . . . . . . . . . . . . . . . . 41
Eskalacja strajków . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 61
Zaszachowane władze . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 69
Strajk powszechny . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 75
Wolne Związki Zawodowe Wybrzeża . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 82
Niezależne Samorządne Związki Zawodowe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 90
Kryzys rejestracyjny . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 94

3. Sytuacja rewolucyjna: nastroje społeczne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 109
Relatywna deprywacja . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 110
Godność jako element delegitymizujący system . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 118
Inne elementy delegitymizujące system . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 123
Rola strajkowych doświadczeń – nowy model protestowania . . . . . . . . . . 127
Rola strajkowych doświadczeń – pamięć o „kryzysach” . . . . . . . . . . . . . . 135

4. Sytuacja rewolucyjna: vis unitiva . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 138
21 żądań, czyli naprawa systemu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 141
Religijność . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 148
Patriotyzm . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 155

5. Sytuacja rewolucyjna: opozycja . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 160
Opozycja w drugiej połowie lat siedemdziesiątych . . . . . . . . . . . . . . . . . . 160
Opozycja demokratyczna w czasie strajku . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 166

6. Sytuacja rewolucyjna: atrofia władzy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 171
PZPR w odwrocie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 172
Wszystkie grzechy PZPR . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 180
Oczyszczenie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 186
Siłowe rozwiązanie konfliktu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 194
Nielojalność . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 203

7. Mobilizacja w liczbach . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 208

8. Pierwsza fala . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 215
Detonator . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 215
Dyfuzja . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 217
Dyfuzja protestu w zakładzie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 220
Dyfuzja protestu między zakładami . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 225
Specyfika lipcowych strajków . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 233

9. Wybrzeże – republika strajkowa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 239
Centrum rewolucji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 241
Emocje negatywne, lęki, plotki . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 253
Emocje pozytywne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 257
Przywództwo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 269
Tłum . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 277
Szare eminencje – eksperci . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 285
Szare eminencje – opozycja demokratyczna . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 299

10. Druga fala . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 304
Komunikacja – krwiobieg rewolucji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 305
Kontakty bezpośrednie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 315
Alternatywne media – dźwięk . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 316
Alternatywne media – prasa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 321
Brokerzy ruchu społecznego: polityczni turyści, polityczni emisariusze . . 325
Inspiracja . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 332
Fundament „Solidarności” . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 336
Opozycjoniści jako brokerzy ruchu społecznego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 344
Nowa elita . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 352

11. Zmiana skali . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 356
Mechanizm powstania NSZZ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 358
Czynniki spowalniające mobilizację . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 371
Statut . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 382
„Solidarność” ogólnopolska . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 385
Pierwszy strajk „Solidarności” . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 392

Zakończenie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 403

Podziękowania . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 408

Aneks . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 410
Tabela 1. Charakterystyka liderów KKP oraz wybranych MKZ
(jesień 1980 r.) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 410
Tabela 2. Liczba legitymacji kandydackich i członkowskich PZPR
oddanych w okresie 1 VII–24 X 1980 r. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 411
Tabela 3. Przynależność członków i kandydatów PZPR
do NSZZ „Solidarność” w listopadzie 1980 r. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 413
Tabela 4. Przerwy w pracy w lipcu 1980 r. według województw . . . . . . . 415
Tabela 5. Przerwy w pracy w lipcu 1980 r. według branż . . . . . . . . . . . . . 416
Tabela 6. Chronologia strajków 1 VII–27 VIII 1980 r. . . . . . . . . . . . . . . . 418
Tabela 7. Strajki 29 VIII 1980 r. o godz. 10.00 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 425
Tabela 8. Statystyka strajków w okresie 1 VII–30 IX 1980 r. . . . . . . . . . . 426
Tabela 9. Zestawienie liczby strajkujących w sierpniu 1980 r. . . . . . . . . . 428
Tabela 10. Skala strajków 1–16 IX 1980 r. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 429
Tabela 11. Liczebność Niezależnych Samorządnych Związków
Zawodowych w październiku 1980 r. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 430
Tabela 12. Liczebność Niezależnych Samorządnych Związków
Zawodowych w listopadzie 1980 r. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 432
Tabela 13. Statystyka strajku ostrzegawczego z 3 X 1980 r. . . . . . . . . . . . 434

Wykaz skrótów . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 437

Bibliografia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 441

Summary . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 457

Indeks osób . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 45

Polecamy książki Wydawnictwa KRZYSZTOF BIELECKI ZAMOŚĆ (TRIO Z ROZTOCZA)

PROSIMY O TELEFONICZNĄ LUB MEJLOWĄ KONSULTACJĘ CENY WYSYŁKI, ZWŁASZCZA PRZY ZAMÓWIENIU WIĘKSZEJ ILOŚCI KSIĄŻEK.

tel. KSIĘGARNIA 885 050 095

MAIL: sklep@triozroztocza.pl

POSZUKUJEMY DLA KLIENTÓW KSIĄŻEK NISZOWYCH, TRUDNO DOSTĘPNYCH. PROSZĘ ŚMIAŁO DZWONIĆ I PYTAĆ, ZWŁASZCZA O TEMATYCE REGIONALNEJ (ZAMOŚĆ, ROZTOCZE, ZAMOJSZCZYZNA I SZERZEJ LUBELSZCZYZNA ORAZ PODKARPACIE) ORAZ O KRESACH, WSCHODZIE.

WSPÓŁPRACUJEMY BEZPOŚREDNIO Z WIELOMA WYDAWNICTWAMI, STĄD ATRAKCYJNE CENY.

WYDAWNICTWO TRIO Z ROZTOCZA KRZYSZTOF BIELECKI TAKŻE WYDAJE KSIĄŻKI WŁASNYM SUMPTEM. SPECJALIZUJEMY SIĘ W TEMATYCE DOTYCZĄCEJ NASZEGO REGIONU – ROZTOCZA I SZERZEJ LUBELSZCZYZNY.