Anatomia rewolucji. Narodziny ruchu społecznego „Solidarność” w 1980 roku, Tomasz Kozłowski
PRZY ZAMÓWIENIU POWYŻEJ 200 ZŁ KONIECZNY WCZEŚNIEJSZY KONTAKT TELEFONICZNY. BĘDZIE BEZPŁATNA WYSYŁKA. SZCZEGÓŁY TEL. 697 346 771.
To prezentacja historii oraz mechanizmów powstawania Niezależnego Samorządnego Związku zawodowego „Solidarność” w 1980 r. W kolejnych rozdziałach przedstawiony jest proces pojawienia się fali strajkowej oraz jej wpływ na narodziny ruchu społecznego. Założeniem badawczym jest pytanie o kształt mobilizacji. W pracy został zrekonstruowany proces zawiązywania się protestów oraz ich dyfuzji, czy to w pojedynczym zakładzie, czy też później, w całym regionie. Opisano rolę, jaką w tym procesie pełniły organizacje koordynujące działania strajkowe (Międzyzakładowe Komitety Strajkowego) oraz nowotworzony obieg informacji obejmujący wydawane przez strajkujących gazetki i ulotki. Odtworzenie procesu rozprzestrzeniania informacji oraz ocena jego wpływu na tempo i skalę mobilizacji jest jednym z kluczowych tematów książki. Analizę przeprowadzono w oparciu o materiały wytworzone przez samych strajkujących, jak również raporty pochodzące z archiwum dawnego aparatu represji oraz partii komunistycznej.
SPIS TREŚCI
Wstęp
1. Rewolucja „Solidarności”
Rewolucja – ewolucja pojęcia
Ruch społeczny jako motor rewolucji
Rewolucja – w poszukiwaniu definicji
Rewolucje bez przemocy?
Hybrydowa rewolucja
2. Narodziny „Solidarności” . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 36
Początek . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 36
Strajk w Stoczni im. Lenina (14–16 sierpnia 1980 r.) . . . . . . . . . . . . . . . . . 41
Eskalacja strajków . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 61
Zaszachowane władze . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 69
Strajk powszechny . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 75
Wolne Związki Zawodowe Wybrzeża . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 82
Niezależne Samorządne Związki Zawodowe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 90
Kryzys rejestracyjny . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 94
3. Sytuacja rewolucyjna: nastroje społeczne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 109
Relatywna deprywacja . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 110
Godność jako element delegitymizujący system . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 118
Inne elementy delegitymizujące system . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 123
Rola strajkowych doświadczeń – nowy model protestowania . . . . . . . . . . 127
Rola strajkowych doświadczeń – pamięć o „kryzysach” . . . . . . . . . . . . . . 135
4. Sytuacja rewolucyjna: vis unitiva . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 138
21 żądań, czyli naprawa systemu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 141
Religijność . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 148
Patriotyzm . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 155
5. Sytuacja rewolucyjna: opozycja . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 160
Opozycja w drugiej połowie lat siedemdziesiątych . . . . . . . . . . . . . . . . . . 160
Opozycja demokratyczna w czasie strajku . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 166
6. Sytuacja rewolucyjna: atrofia władzy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 171
PZPR w odwrocie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 172
Wszystkie grzechy PZPR . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 180
Oczyszczenie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 186
Siłowe rozwiązanie konfliktu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 194
Nielojalność . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 203
7. Mobilizacja w liczbach . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 208
8. Pierwsza fala . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 215
Detonator . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 215
Dyfuzja . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 217
Dyfuzja protestu w zakładzie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 220
Dyfuzja protestu między zakładami . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 225
Specyfika lipcowych strajków . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 233
9. Wybrzeże – republika strajkowa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 239
Centrum rewolucji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 241
Emocje negatywne, lęki, plotki . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 253
Emocje pozytywne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 257
Przywództwo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 269
Tłum . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 277
Szare eminencje – eksperci . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 285
Szare eminencje – opozycja demokratyczna . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 299
10. Druga fala . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 304
Komunikacja – krwiobieg rewolucji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 305
Kontakty bezpośrednie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 315
Alternatywne media – dźwięk . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 316
Alternatywne media – prasa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 321
Brokerzy ruchu społecznego: polityczni turyści, polityczni emisariusze . . 325
Inspiracja . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 332
Fundament „Solidarności” . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 336
Opozycjoniści jako brokerzy ruchu społecznego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 344
Nowa elita . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 352
11. Zmiana skali . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 356
Mechanizm powstania NSZZ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 358
Czynniki spowalniające mobilizację . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 371
Statut . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 382
„Solidarność” ogólnopolska . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 385
Pierwszy strajk „Solidarności” . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 392
Zakończenie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 403
Podziękowania . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 408
Aneks . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 410
Tabela 1. Charakterystyka liderów KKP oraz wybranych MKZ
(jesień 1980 r.) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 410
Tabela 2. Liczba legitymacji kandydackich i członkowskich PZPR
oddanych w okresie 1 VII–24 X 1980 r. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 411
Tabela 3. Przynależność członków i kandydatów PZPR
do NSZZ „Solidarność” w listopadzie 1980 r. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 413
Tabela 4. Przerwy w pracy w lipcu 1980 r. według województw . . . . . . . 415
Tabela 5. Przerwy w pracy w lipcu 1980 r. według branż . . . . . . . . . . . . . 416
Tabela 6. Chronologia strajków 1 VII–27 VIII 1980 r. . . . . . . . . . . . . . . . 418
Tabela 7. Strajki 29 VIII 1980 r. o godz. 10.00 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 425
Tabela 8. Statystyka strajków w okresie 1 VII–30 IX 1980 r. . . . . . . . . . . 426
Tabela 9. Zestawienie liczby strajkujących w sierpniu 1980 r. . . . . . . . . . 428
Tabela 10. Skala strajków 1–16 IX 1980 r. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 429
Tabela 11. Liczebność Niezależnych Samorządnych Związków
Zawodowych w październiku 1980 r. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 430
Tabela 12. Liczebność Niezależnych Samorządnych Związków
Zawodowych w listopadzie 1980 r. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 432
Tabela 13. Statystyka strajku ostrzegawczego z 3 X 1980 r. . . . . . . . . . . . 434
Wykaz skrótów / Bibliografia / Summary / Indeks osób
50 PROCENT ZYSKU PRZEZNACZAM NA DZIAŁALNOŚĆ EDYTORSKĄ.
POLECAMY KSIĄŻKI WYDAWNICTWA KRZYSZTOF BIELECKI ZAMOŚĆ
PROSIMY O TELEFONICZNĄ LUB MEJLOWĄ KONSULTACJĘ CENY WYSYŁKI, ZWŁASZCZA PRZY ZAMÓWIENIU WIĘKSZEJ ILOŚCI KSIĄŻEK.
tel. 697 346 771
MAIL: sklep@triozroztocza.pl
POSZUKUJEMY DLA KLIENTÓW KSIĄŻEK NISZOWYCH, TRUDNO DOSTĘPNYCH. PROSZĘ ŚMIAŁO DZWONIĆ I PYTAĆ, ZWŁASZCZA O TEMATYCE REGIONALNEJ (ZAMOŚĆ, ROZTOCZE, ZAMOJSZCZYZNA I SZERZEJ LUBELSZCZYZNA ORAZ PODKARPACIE) ORAZ O KRESACH, WSCHODZIE.
WSPÓŁPRACUJEMY BEZPOŚREDNIO Z WIELOMA WYDAWNICTWAMI, STĄD ATRAKCYJNE CENY.
WYDAWNICTWO TRIO Z ROZTOCZA KRZYSZTOF BIELECKI TAKŻE WYDAJE KSIĄŻKI WŁASNYM SUMPTEM. SPECJALIZUJEMY SIĘ W TEMATYCE DOTYCZĄCEJ NASZEGO REGIONU I NIE TYLKO.
