Tan staropolski dramat religijny składa się z trzynastu „tragedii duchownych” – jak je nazwał (myląc czytelnika, zwłaszcza dzisiejszego) Józef Andrzej Załuski, polihistor, działacz, polityk, niestrudzony animator życia literackiego, twórca ogromnej biblioteki. W rzeczywistości publikacja zawiera dwie tragedie, trzy dramaty i siedem oratoriów (melodramatów). Autorstwa Załuskiego są tylko trzy utwory: młodzieńczy melodramat, utwór wielkopiątkowy o św. Kazimierzu i właściwie jedyna w tym tomie tragedia – o Witenesie, wielkim księciu litewskim. Dalej następuje przekład wielkiej „tragedii” o Sądzie Ostatecznym z dodanymi przez Załuskiego postaciami polskich świętych i różnymi poszerzeniami tekstu. Następnie (kolejność układał redaktor-wydawca) przekłady dramatów o Józefie biblijnym i Izaaku oraz melodramaty, te ostatnie bardzo wiernie, niemal co do wiersza. Autorami przekładanych utworów byli: S. Tucci, G. F. Le Jay, Ch. C. Genest, P. Metastasio, A. Walpurgis, G. C. Pasquini, S. B. Pallavicini. Dobór dramatów i oratoriów przez Załuskiego miał, jak sie zdaje, pokazać polskiemu czytelnikowi, jakie w połowie XVIII wieku obowiązują kanony gustu w europejskim piśmiennictwie dramatycznym. Ale tenże sam Załuski, kiedy opracowywał z rozmachem wielki aparat inscenizacyjny do Tragedyi o Sądzie Ostatecznym, stosuje niemal wyłącznie narzędzia późnego baroku w całej obfitości. Taka barokowa klamra zamyka tradycje staropolskiego teatru – tuż przed uporządkowanym twardymi regułami teatrem Oświecenia.

SPIS TREŚCI
O religijnej twórczości teatralnej biskupa Józefa Andrzeja Załuskiego, Julian
Lewański
Nota edytorska, Julian Lewański
Zaślubienie w cierniowym wień cu dusz pokutujących Oblubieńcowi Niebieskiemu, Bogu Wcielonemu, melodrama (r. 1720)
Tragedia o świętym Kazimierzu, królewiczu polskim (r. 1751)
Witenes albo tragedia o pomście Boskiej nad zelżycielem Najświętszego Sakramentu, Witenem, Wielkim Książęciem Litewskim (r. 1751)
PRZEKŁADY
Tragedyja nad wszystkie, co ich było, jest i będzie tragedyj, najokropniejsza,
o Sądzie Ostatecznym (r. 1749) (S. Tucci: Christus Iudex, wyst. Rzym 1595 r., druk Rzym 1673 r.)
Józef przez swych braci zaprzedany, tragedia (r. 1752) (G.F. Le Jay: Josephus
venditus, Paryż 1702 r. [?])
Józef uznany. Tragedia duchowna z Pisma Świętego (r. 1754) (Ch.C. Genest:
Joseph tragedie, druk 1711 r.)
Izaak Pana Zbawiciela naszego w Starym Testamencie figurujący, melodrama
(r. 1752) (P. Metastasio: Isacco, figura del Redentore, 1740 r.)
Święta Helena na Kalwaryi, melodrama (r. 1752) (P. Metastasio: Elena Santa al
Calvaria, 1731 r.)
Nawrócenie świętego Augustyna, melodrama (r. 1751) (A. Walpurgis: La Conver-
sione di Santo Agostino, wyst. Drezno 1750 r.)
Męka Chrystusa Pana, melodrama duchowne (r. 1751) (P. Metastasio: La Passio-
ne di Nostro Signore Gestt Cristo , 1730 r.)
Depozycyja z Krzyża Chrystusa Pana Zbawiciela, melodrama (r. 1752) (G.C.
Pasquini: La Depositione delia Croce di Gesu Cristo , wyst. Drezno
1744 r.)
Grób Chrystusa Pana, melodrama (r. 1749 lub później) (autor włoskiego orygi –
nału nieustalony)
Peregrynanci u Grobu Chrystusa Pana, melod rama (r. 1749?) (S.B. Pallavicini:
/ Pelegrini al Sepulcro di Nostro Signore , wyst. Drezno 1742 r.)
Słowniczek mitologiczny